ઇન્સ્યુલિન એ રક્તમાં ગ્લુકોઝના સ્તરનું નિયમન કરવા સ્વાદુપિંડ દ્વારા ઉત્પાદિત થતું એક હોર્મોન છે. ઇન્સ્યૂલિનની ગેરહાજરીમાં આપણા શરીરની કોશિકાઓ ઊર્જાના સ્રોત તરીકે ગ્લુકોઝનો ઉપયોગ કરી શકતી નથી. આપને જ્યારે ડાયાબિટીસ થાય છે ત્યારે આપનું શરીર ઇન્સ્યૂલિનનું ઉત્પાદન કરી શકતું નથી અથવા તો આપના દ્વારા જે ઇન્સ્યૂલિન ઉત્પાદિત કરવામાં આવે છે તે યોગ્ય રીતે કામ કરતું નથી. આથી, આપને બહારથી ઇન્સ્યૂલિન લેવું પડે છે. આપ પેન, સિરીંજ કે ઇન્સ્યૂલિન પમ્પ ઇન્જેક્ટ કરીને આપને જરૂરી હોય એટલું ઇન્સ્યૂલિન લઈ શકો છો. ઇન્સ્યૂલિન લેવાથીઃ તે આપની શર્કરાના સ્તર નિયંત્રિત રાખવામાં મદદરૂપ થાય છે આપને ઊર્જા પ્રદાન કરે છે આપની તંદુરસ્તી જાળવી રાખવામાં મદદરૂપ થાય છે

ભૂખ્યા હોવાની સ્થિતિ દરમિયાન થતો ઇન્સ્યૂલિનનો સ્રાવ બેસલ ઇન્સ્યૂલિન તરીકે ઓળખાય છે. ખોરાક લીધા બાદ રક્ત શર્કરાના વધેલા સ્તરના પ્રતિભાવમાં ઇન્સ્યૂલિનના સ્રાવમાં વધારો થાય છે. ડાયાબિટીસ હોવાની સ્થિતિમાં આ પ્રક્રિયા પ્રભાવિત થાય છે, જેથી કરીને બહારથી ઇન્સ્યૂલિન શરીરમાં દાખલ કરવાની જરૂર પડે છે.

મોટાભાગના લોકો ત્વચાની ગડીને ચપટીમાં પકડે છે અને સોયને 90°ના ખૂણે ત્વચાની ગડીમાં દાખલ કરે છે. આપની ત્વચાને ચપટીમાં યોગ્ય રીતે પકડવા માટે નીચેના સ્ટેપ્સનું અનુસરણ કરોઃ આપના અંગૂઠા અને બે આંગળીઓ વચ્ચે એક-બે ઇંચ ત્વચાને દબાવો, અંદર રહેલી માંસપેશીઓથી દૂર રહી ત્વચા અને ચરબીને ખેંચો. (આપ જો ઇન્જેક્ટ કરવા માટે 4 કે 5 મિલીમીટરની મિની પેન નીડલનો ઉપયોગ કરી રહ્યાં હો તો). સોય દાખલ કરો. સોય માંસપેશીમાં જતી ન રહે તે માટે ચપટીને પકડી રાખો. ઇનસ્યૂલિન દાખલ કરકવા માટે પ્લન્જર(અથવા આપ જો પેનનો ઉપયોગ કરી રહ્યાં હો તો બટન)ને દબાવો. ત્વચાની ગડી પરથી પકડ છોડી દો. સોયને ત્વચામાંથી બહાર કાઢી લો.

આપના શરીરમાં ઇન્સ્યૂલિન આપવાના વિવિધ ઉપકરણો છેઃ સિરીંજ, ઇન્સ્યૂલિન પેન, ઇન્સ્યૂલિન પમ્પ અને આઇ-પોર્ટ એ ઇન્સ્યૂલિન આપવાના વિવિધ વિકલ્પો છે.

ઇન્સ્યૂલિનની સિરીંજ સામાન્ય સિરીંજ કરતાં અલગ હોય છે. તે પ્રમાણમાં વધુ પાતળી હોય છે, તેનાથી લગભગ દુઃખાવો થતો નથી અને તે દૂર કરી શકાય તેવા નીડલ ગાર્ડ સાથે આવે છે. સિરીંજના બહારના ભાગે રેખાઓ અંકિત કરવામાં આવેલી હોય છે, જેથી આપને ઇન્સ્યૂલિનની યોગ્ય માત્રા બહાર કાઢવામાં મદદ મળી શકે.

ડોઝને માપવા માટે તે ઇન્સ્યૂલિન કાર્ટ્રિજ (અંદર નાંખેલી અથવા તો અલગથી લાવવામાં આવેલ) અને ડાયલની બનેલી હોય છે તેમજ ડોઝ પૂરો પાડવા ડિસ્પોઝેબલ પેન નીડલ્સ દ્વારા તેનો ઉપયોગ થાય છે. ઇન્સ્યૂલિન સિરીંજની સરખામણીએ ઇન્સ્યૂલિન પેન કેટલાક નોંધપાત્ર ફાયદા ધરાવે છેઃ ઉપયોગમાં સરળ ચોક્કસાઈ

હૂંફાળા અને સાબુવાળા પાણી વડે હાથ ધોવો જો ક્લાઉડી ઇન્સ્યૂલિનનો ઉપયોગ કરી રહ્યાં હો તો બોટલને હાથ વચ્ચે રાખી રગડો(હલાવશો નહીં). ઇન્સ્યૂલિનની બોટલના રબર સ્ટોપરને આલ્કોહોલ વડે સાફ કરો. આપ ઇન્સ્યૂલિનના જેટલા યુનિટ્સ લેવા જઈ રહ્યાં હો તેટલી જ સંખ્યામાં સિરીંજને હવાથી ભરો. સોયને બોટલમાં દાખલ કરો અને હવાને ઇન્સ્યૂલિનની બોટલમાં દબાવીને કાઢો. સિરીંજ અને બોટલને ઊંધી કરી આપનો ઇન્સ્યૂલિનનો ડોઝ કાઢી લો. સોયને આપની ત્વચામાં દાખલ કરો ડોઝ આપવા માટે પ્લન્જરને સિરીંજના છેડે દબાવો

નવી પેનની સોય પરથી પેચ કાઢો અથવા ક્લિક કરો. જો જરૂર જણાય તો, સોયમાંથી હવા કાઢવા માટે પેનને ભરો જેટલા યુનિટ્સની જરૂર હોય તે મુજબ પેન (અથવા ‘‘ડાયલ’’)ના છેડેથી નૉબ ચાલુ કરો સોયને ત્વચામાં દાખલ કરો ડોઝ આપવા માટે પેનના છેડે આવેલ બટનને દબાવો આપવામાં આવેલ ડોઝને આધારે પાંચ અથવા દસ ગણો ઉપયોગમાં લીધેલ સોયનો નિકાલ કરવા માટે કાઢી લો

જેટલી ટૂંકી સોય હોય એટલી ઇન્જેક્શનની અસુવિધા એટલી ઓછી થાય છે. જોકે, ઇન્સ્યૂલિન કેટલી ઝડપી અસર કરે છે તે ઇન્જેક્શનની ઊંડાઈથી પ્રભાવિત થાય છે. ઇન્સ્યૂલિનના ડોઝ સાથે મેળ ખવડાવવા માટે સિરીંજની સાઇઝ (જેમ કે, 1સીસી, 1/2સીસી, 3/10સીસી) સાથે સંકલન કરો. સિરીંજ/પેનની સોયનો ફરીથી ઉપયોગ કરશો નહીં. સિરીંજને શેર કરશો નહીં. ઉપયોગમાં લીધેલ સિરીંજ/પેનની સોયનો યોગ્ય રીતે નિકાલ કરો

આપ જ્યારે શરીરના ચરબીયુક્ત હિસ્સામાં ત્વચાની લગભગ નીચે જ્યારે ઇન્સ્યૂલિન દાખલ કરો છો ત્યારે તે શ્રેષ્ઠ રીતે કામ કરે છે.

ખભાના પાછળના ભાગે પેટ (દૂંટીની આસપાસ) જાંઘની આગળ અને બાજુના ભાગે કમરની પાછળ ઉપલા ભાગે પાછળના છેડે (નિતંબ) અગાઉ જે ભાગોએ ઇન્જેક્શન લીધું હોય તેનાથી 1 ઇંચ દૂર ઇન્જેક્શન લો. દૂંટી અને કોઇ ડાઘાથી 2 ઇંચ દૂર ઇન્જેક્શન લો. શરીરના જે ભાગ પર ઘા લાગેલ હોય, નબળા પડી ગયા હોય; સૂજી ગયા હોય કે સ્પર્શતા કઠણ લાગતા હોય તેવા ભાગનો ઉપયોગ કરશો નહીં.

ઇન્જેક્શન લેવાની જગ્યા બદલતા રહેવાથી તે લિપોડીસ્ટ્રોફી અર્થાત્ વારંવાર કોઇ એક જગ્યાએ સોય દાખલ કરવાથી ત્વચાની નીચે ચરબીના ગઠ્ઠાં થવાનું જોખમ ઘટાડી દે છે. યોગ્ય રીતે જગ્યા બદલવાના બે નિયમો પ્રતિ દિન એક જ સમયે સમાન સર્વસામાન્ય જગ્યા ઇન્જેક્શનના પ્રત્યેક સ્થાનની અંદર જ જગ્યા બદલો

મોટાભાગના લોકો ત્વચાની ગડીને ચપટીમાં પકડે છે અને સોયને 90°ના ખૂણે ત્વચાની ગડીમાં દાખલ કરે છે. આપની ત્વચાને ચપટીમાં યોગ્ય રીતે પકડવા માટે નીચેના સ્ટેપ્સનું અનુસરણ કરોઃ આપના અંગૂઠા અને બે આંગળીઓ વચ્ચે એક-બે ઇંચ ત્વચાને દબાવો, અંદર રહેલી માંસપેશીઓથી દૂર રહી ત્વચા અને ચરબીને ખેંચો. (આપ જો ઇન્જેક્ટ કરવા માટે 4 કે 5 મિલીમીટરની મિની પેન નીડલનો ઉપયોગ કરી રહ્યાં હો તો). સોય દાખલ કરો. સોય માંસપેશીમાં જતી ન રહે તે માટે ચપટીને પકડી રાખો. ઇનસ્યૂલિન દાખલ કરકવા માટે પ્લન્જર(અથવા આપ જો પેનનો ઉપયોગ કરી રહ્યાં હો તો બટન)ને દબાવો. ત્વચાની ગડી પરથી પકડ છોડી દો. સોયને ત્વચામાંથી બહાર કાઢી લો.